Het kan raar lopen als je een documentaire aan het maken bent. Mercedes Stalenhoefs meest recente film droeg eerst de titel Carmen from Glod en zou het verhaal vertellen van Ionela Carmen, die ervan droomt om uit haar Roemeense geboortedorp te ontsnappen en in Spanje te gaan wonen. Dit basisgegeven had ongetwijfeld een mooi, maar enigszins onorigineel werk opgeleverd: gelukkig voor Stalenhoef (en voor ons) sloeg het toeval op een wel heel bijzondere manier toe.
Ionela's geboortedorp Glod werd namelijk het decor voor de openingsscènes van de film Borat - Cultural learnings of America for make benefit glorious nation of Kazakhstan. De dorpsbewoners worden daarin neergezet als criminelen, perverselingen en dronkaards, en dat is het openingssalvo voor een culture clash van jewelste. Als enkele westerse advocaten de bewoners van Glod willen vertegenwoordigen om een enorme schadevergoeding binnen te halen, wordt het dorp verscheurd door hebzucht en jaloezie.
De focus van de documentaire blijft echter bij Carmen liggen. Haar vluchtwens is maar al te begrijpelijk: Glod is een onderontwikkelde gemeenschap waar alcohol met de paplepel wordt ingegoten, en waar met weemoed aan de tijd van Ceausescu wordt teruggedacht. Met behulp van voice-over deelt ze haar frustraties en dromen met de kijker, en de documentaire is zo prachtig opgebouwd dat je het gevoel hebt dat je naar een speelfilm zit te kijken.
Hoewel de (begrijpelijk) hebzuchtige en naïeve dorpsbewoners niet al te veel sympathie teweegbrengen, hebben ze de exploitatie die hen ten deel valt niet verdiend. Vooral de scènes met de gluiperige Amerikaanse advocaat zijn misselijkmakend ("we delen een cultureel verleden, u en ik: onze volkeren (joden en Roma) werden allebei door Hitler vervolgd"). De vader van Ionela voelt al in een vroeg stadium nattigheid, maar wordt verblind door de hoop op betere leefomstandigheden.
Het sterke aan Carmen meets Borat is dat de culturele verschillen (en dan vooral qua mediawijsheid) binnen Europa zo scherp worden verbeeld. Je weet als kijker dat de inwoners van Glod geen schijn van kans maken; ze ontberen kennis over de macht van de camera, en over de privacy- en smaadwetten die buiten hun gemeenschap gelden. Dat maakt de film af en toe ondraaglijk tragisch: in een tijdperk waarin informatie het belangrijkste kapitaal is, had Glod wat wereldwijsheid betreft net zo goed in een onontdekt deel van Afrika kunnen liggen. 4 sterren (van de 5).
Carmen meets Borat van Mercedes Stalenhoef. Te koop en te huur op DVD.
