Ierse boer redt verdwaald meisje

Nothing Personal van Urszula Antoniak


Het begon zo mooi met de Nederlandse film in 2009. Helemaal aan het begin van het jaar ging Kan door huid heen, een subtiel meesterwerk van Esther Rots in première. Dit impressionistische hoogstandje was het hoogtepunt in een stroming die ook Guernsey, Langer licht, Diep en Wolfsbergen voortbracht. De verwachtingen voor de rest van het jaar waren dan ook hooggespannen.

Eén zwaluw maakt nog geen zomer, zo bleek. Behalve Mark de Cloe's vernieuwende en fantasierijke bewerking van Het leven uit een dag bracht de Nederlandse filmindustrie weinig noemenswaardig meer voort; ze stapelde zelfs miskleun op wanproduct op aanfluiting. Na zo veel prutswerk was mijn hoop gevestigd op de winnaar van het Gouden Kalf van dit jaar: Nothing personal van Urszula Antoniak.

Net als Kan door huid heen gaat Nothing personal over een vrouw die zich na een (onbenoemde maar overduidelijke) persoonlijke tragedie afzondert van de wereld. In dit geval vertrekt het naamloze hoofdpersonage binnen de eerste paar minuten met alleen een tentje en een slaapzak naar het platteland van Ierland. Haar zelfverkozen isolement wordt woordeloos weergegeven door het gedetailleerde camerawerk van Daniël Bouquet en het intense spel van Lotte Verbeek. Het meisje stelt zich vijandig op als voorbijgangers toenadering zoeken: Verbeek weet haar woede en verbittering goed over te brengen zonder het publiek van zich te vervreemden.

Het script vereist echter het onmogelijke van haar. Nadat ze haar intrek heeft genomen bij een oudere Ierse weduwnaar, ontstaat er langzaam toenadering tussen de twee personages. De opbouw klopt echter voor geen meter: binnen twee scènes verandert Verbeeks personage van afstandelijk en hard naar open, goedlachs en liefdevol. Omdat met de overgave aan elkaar ook alle spanning tussen de personages verdwijnt, verandert Nothing personal vanaf dat moment in een stroopachtig liefdesverhaaltje, dat zich volgens een overbekende formule voltrekt.

Pas in de laatste tien minuten weet Antoniak de mooie melancholieke sfeer van de openingsscènes te hervinden. Het voortreffelijke einde maakt veel goed, maar het laffe middenstuk wordt er niet beter verteerbaar door. 3 sterren (van de 5).

Nothing personal van Urszula Antoniak. Met Lotte Verbeek en Stephen Rea. Nu nog te zien in de bioscoop.

Shooting the messenger

Precious van Lee Daniels


Als je denkt dat Nederland politiek correct is, moet je eens een oceaantje verderop gaan kijken. Nog altijd wordt in de VS de portrettering van zwarte Amerikanen in films en andere verhalende media aan stringente eisen onderworpen: als een gekleurd personage een minder dan heldhaftige rol speelt, kun je al snel op kritiek rekenen. Gelukkig ondermijnen series als The Wire dit stigma, maar met de release van Precious - Based on the novel "Push" by Sapphire van Lee Daniels was het weer raak. De meest potsierlijke veroordeling kwam van de beruchte filmcriticus Armond White, die de film "de meest vernederende film voor Amerikaanse zwarten sinds Birth of a nation" noemde.

Zoals te verwachten viel is de hele controverse zwaar overtrokken. Het probleem is dat White en andere critici weer eens de ideeën en denkwijzen van de personages gelijkschakelen met de denkwijze van de maker. Het titelpersonage van Precious is een 16-jarig meisje dat na jaren van seksueel misbruik en mishandeling voor de tweede keer zwanger is van haar vader. Ze heeft, op zijn zachtst gezegd, verklaarbare problemen met haar eigenwaarde. Voor dit zwarte meisje uit zich dat onder andere in wensdromen over blank en dun zijn. Deze raciale zelfhaat is natuurlijk een heet hangijzer, maar de film tracht dat soort gevoelens juist door de omstandigheden te duiden.

In ieder geval is Lee Daniels erin geslaagd om van een pittige roman een mooie verfilming te maken. De omstandigheden waarin Precious opgroeit worden met een rauw realisme geschetst, en de misère wordt slechts onderbroken als ze ontsnapt in haar fantasie. Hoewel het zware leven van Precious makkelijk tot onverteerbaar melodrama had kunnen leiden, vermijdt Daniels makkelijk sentiment. Hij heeft hierbij twee grote troeven: de geweldige acteerprestaties (vooral Mo'Nique maakt een onuitwisbare indruk als Precious' monsterlijk egocentrische moeder) en de prachtige dialogen in het script (grotendeels rechtstreeks overgenomen uit de roman). De taal treft een balans tussen straattaal en literatuur, waardoor de innerlijke monoloog van Precious zowel realistisch als poëtisch is.

Het is alleen jammer dat Daniels zulke didactische neigingen heeft. De film toont zo'n heilig geloof in de hulp die maatschappelijke instituten kunnen bieden aan kinderen uit probleemgezinnen dat Precious af en toe net een PR-film is. Maatschappelijk werkers zijn ook maar mensen; enige nuance in hun karaktertekening had niet misstaan.

Precious is een zeer meeslepende, rauwe, onsentimentele film. Bovendien werpt hij een ongefilterd licht op een kant van de westerse samenleving die de meeste mensen maar liever niet willen zien. De reactionaire kritiek van lieden die willen dat dit soort verhalen niet wordt verteld is daarmee tien keer destructiever dan de film zelf. 3,5 ster (van de 5).

Precious: based on the novel "Push" by Sapphire van Lee Daniels. Met: Gabourey Sidibe, Mo'Nique en Paula Patton. Nu nog te zien in de bioscoop.